ایران و گردشگری الکترونیک

صنعت جهانگردی به عنوان یکی از مهمترین صنایع جهان که نقش عمده ای در بهبود وضعیت اقتصادی کشورها وتوسعه اقتصادی آنها دارد، از سوی کارشناسان، دانشمندان، مدیران و برنامه ریزان اقتصادی کشورهای مختلف مورد توجه قرار گرفته است. مطالعات آماری نشان می دهد: «تأثیر اقتصادی این صنعت به حدی قابل ملاحظه است که حدوداً مخارج ۷% از سرمایه جهان را دربر می گیرد». در عصر جدید فناوری اطلاعات و ارتباطات با توجه به افزایندگی عملکرد، سرعت عمل و کاهش هزینه ها در عرصه های مختلف مورد توجه قرار گرفته است. یکی از این عرصه ها صنعت جهانگردی است. امروزه توسعه جهانگردی به عنوان پر درآمدترین صنعت روز دنیا، یکی از اهداف اصلی برنامه ریزان، دست اندرکاران و مسئولان دولت های حاکم در اکثر کشورهای جهان است. افزایش جمعیت، پیشرفت علوم و فنون، افزایش زمان آزاد و فراغت و بسیاری عوامل دیگر، باعث جلب توجه عموم مردم به مقوله جهانگردی شده است، لذا متخصصین این صنعت با توجه به شناخت وآگاهی ویژه خود، اذعان دارند که توسعه جهانگردی بدون پیشرفت وتوسعه زیرساختها وارکان آن به هیچ عنوان میسر نمی گردد. با توجه به نیازهای روز یکی از زیرساخت های مهم این عرصه فناوری اطلاعات است.

مقدمه

هرچند مرور بر تاریخ و پیشینه صنعت جهانگردی نشان می دهد که ظهور و فعال شدن جهانگردی و گردشگری مرهون توسعه حمل ونقل در دنیای امروزی بوده، اما باید به این نکته اشاره کرد که دیگر دوره ی سفرهای طولانی و خسته کننده به کمک فناوری به پایان رسیده است. گمان می رود در اندیشه ی بسیاری از مردم سفر به سرزمین های مختلف به کمک فناوری های امروزی کاری آسان و بی دردسر به نظر برسد، اما تعداد کثیری از اندیشمندان این گونه فکر نمی کنند. برای آنکه بتوانیم به مکانی دوردست سفر کنیم ، مجبوریم به مقدار زیاد سوخت های فسیلی به کار ببریم که از منابع محدود تامین می شوند . طبق تازه ترین تحقیقات مشخص شده ، سفر های هوایی همه ساله بیشترین سوخت را در جهان مصرف می کنند و در مقابل بیشترین آسیب را به محیط زیست وارد می کنند . این سفر ها موجب می شوند میزان کربن موجود در محیط زیست سالانه دو تا سه درصد افزایش پیدا کند و این طور که پیش بینی شده ، رقم یاد شده برای سال ۲۰۱۵ به ۵ درصد و برای سال ۲۰۵۰ به ۱۰ درصد خواهد رسید . پس از هواپیما ها، اتومبیل ها بیشترین آسیب را به محیط زیست وارد می کنند تا در معرض ابتلا به بیماری های مختلف قرار گیریم . همه این خطرات به علت رشد صنعت جهانگردی و افزایش استقبال مردم برای سفر به سرزمین های مختلف است . اما آیا برای این مساله راه حلی وجود دارد ؟

جهانگردی چیست؟

طبق تعریف سازمان بین المللی جهانگردی، جهانگرد به فردی گفته می شود که برای مدتی از محل سکونت خود خارج شود و با هدف تفریح ، تجارت یا … در مکانی دیگر اقامت کند. جهانگردی واژه ای است فارسی به مفهوم “جهان گردنده و آنکه در اقطار عالم بسیار سفر کند”. جهانگردی ظاهراً معادل سیاحت (عربی) و توریسم (فرانسه) است. “سیاحت” در عربی به معنای زیاد سفر کردن است و سیاح یا معادل فارسی آن، جهانگرد، کسی است که زیاد سفر می کند. اما در زبان رایج فارسی، از نظر کمّی، تفاوتی میان جهانگردی و مسافرت یا سفر وجود دارد. یعنی اغلب فارسی زبانان جهانگردی را مترادف با زیاد سفر کردن می دانند، در حالی که واژه های ”سفر و مسافرت“ به سفرهای کوتاه مدت دور یا نزدیک نیز مربوط می شود. با وجود اینکه در زبان فارسی گفتاری و نوشتاری استفاده از واژه های “جهانگردی و جهانگرد” به جای سفر و مسافرت و مسافر مرسوم است، به کار بردن واژه های مزبور در گفتگوی میان مردم چندان نیست و بیشتر مردم ترجیح می دهند واژه های مسافرت، سفر و مسافر را به کار برند.

جهانگردی مجازی

« جهانگردی مجازی » در اصل یک اقدام اقتصادی است که خدمات آن از سوی بسیاری از شرکت های فعال در این حوزه عرضه می شود و افرادی نظیر روزنامه نگاران ، عکاسان ، جغرافی دانان ، نویسندگان و … را به کار می گیرد تا بتواند خدمات بهتری را به مردم ارائه دهد .با وجود آنکه بیش ازچهل سال از راه اندازی شبکه جهانی اینترنت می گذرد، این دنیا و عرصه ی مجازی تنها در سال های اخیر توانسته است بخش های مختلف زندگی مردم را تحت تاثیر واقعی قرار دهد و بیشتر صنایع را به خود وابسته کند. از جمله صنایعی که دنیای مجازی این روز ها تاثیرات زیادی روی آن گذاشته و باعث رونق آن شده ، صنعت جهانگردی است .در گذشته این گونه بیان می شد اگر یک فرد پس از پشت سر گذاشتن مسافتی مشخص به مقصد مورد نظر برسد یک جهانگرد محسوب می شود ، اما امروزه با روی کار آمدن ابزار های اینترنتی که بعد زمان و مکان را از زندگی های مردم حذف کرده ، دیگر پیمودن این مسافت ها ارزشی نخواهد داشت. اقدامات مختلف صاحبان صنعت جهانگردی برای عرضه خدمات بیشتر و بهتر به مردم باعث شده توجه آنها برای سفر های داخلی و خارجی بیشتر شود ، چنان که یک آمار رسمی نشان می دهد در سال ۲۰۰۴ میلادی بیش از ۷۶۳ میلیون نفر به مناطق مختلف دنیا سفر کرده اند . سازمان بین المللی جهانگردی پیش بینی می کند صنعت جهانگردی با سرعت سالانه چهار درصد به رشد خود ادامه دهد و در این میان احتمال می رود تا سال ۲۰۲۰ ، اروپا همچنان به عنوان جذاب ترین منطقه برای جهانگردان جهانی موقعیت خود را حفظ کند .

تور مجازی

یکی از مسائلی که وارد صنعت جهانگردی شده ، راه اندازی « تورهای مجازی » است . این قبیل تور ها به کمک تصاویر ویدئویی و عکس های سه بعدی ، چشم انداز های زیبایی را از محل سفر عرضه می کند تا تمایل فرد برای انجام این مسافرت افزایش یابد . مسوولان تور های مجازی معمولاً عکس هایی را روی اینترنت به نمایش می گذارند که بسیار با کیفیت است و در یک صحنه می تواند تمام جزئیات یک مکان خاص را نمایان کند . برای تهیه این قبیل تصاویر ، عکاس مجبور است چند عکس را از قسمت های مختلف فضای مورد نظر تهیه کرده و آنها را به صورت ماهرانه یی در کنار یکدیگر قرار دهد . امروزه لنز ها و نرم افزارهای مخصوصی ساخته شده اند که تولید این قبیل عکس ها را بسیار آسان می کنند و به فرد امکان می دهند تنها با گرفتن چند عکس به صورت پشت سرهم ، چشم انداز وسیعی از یک مکان را در اختیار داشته باشند .

« تور مجازی » این امکان را برای افراد فراهم می کند تا در آن واحد ، از طریق اینترنت یک مکان را با تمام جزئیاتش مشاهده کنند . امروزه بسیاری از شرکت های صنعتی از این فناوری برای بازاریابی های جهانی استفاده می کنند تا تولیدات و خدمات شان را آسان تر به فروش برسانند . طی چند سال گذشته کیفیت ، کارآمدی و در دسترس بودن تور های مجازی به میزان زیادی ارتقا یافته ، به طوری که برخی وب سایت ها به کاربران اجازه می دهند از داخل کامپیوتر شخصی خود و نقشه یی که در اختیار آنها قرار گرفته تور را کنترل کنند . به هر حال ، با توجه به اینکه صنعت جهانگردی همانند دیگر صنایع دنیا با سرعت زیاد در حال رشد است ، کارشناسان بر این باورند که تور های مجازی در آینده نزدیک پر رونق ترین بخش این صنعت محسوب خواهند شد و به این وسیله زندگی مردم را در سراسر جهان تحت تاثیر خود قرار خواهند داد .

این سرویس های جدید به افراد کمک می کند بلیت هواپیما ، بلیت هتل و دیگر خدمات مورد نیاز خود را در اینترنت و بدون صرف زمان برای مراجعه به شعب شرکت های مذکور تهیه کنند. از جمله مباحثی که این روز ها بسیار مورد توجه قرار گرفته ، « جهانگردی مجازی » است . این نوع به خصوص جهانگردی به افراد امکان می دهد پیش از آنکه به صورت فیزیکی سفر خود را آغاز کنند ، به صورت مجازی و از طریق ابزار های اینترنتی وارد محل مورد نظر شان شوند و با در اختیار گرفتن برنامه های تلویزیونی ، مقاله ها ، گزارش های منتشر شده در نشریات ، کتاب ها و … درباره آن مکان ، مزایا و معایب این سفر را دریابند و به راحتی در مورد انجام سفر تصمیم گیری کنند .

جهانگردی مجازی و کشور های آسیایی و اروپایی

جهانگردی مجازی در اروپا:

مدیران مراکز جهانگردی در شمال غرب اروپا دریافته اند که اگر می خواهند بازار خود را رونق بخشند، باید هرچه سریع تر سایت اینترنتی مشترکی را راه اندازی کنند و در آن به معرفی خدمات خود بپردازند.

جهانگردی مجازی دولت بریتانیا انگلیس:

دولت بریتانیا با داشتن تجربه ای موفق در زمینه جهانگردی مجازی قصد دارد که از این پس سرمایه گذاری های بیشتری را در این زمینه انجام دهد. سال گذشته مقامات جزایر ولز واقع در بریتانیا به میزان قابل ملاحظه ای با کاهش جهانگردان داخلی و خارجی برای بازدید از این منطقه مواجه شدند. این امر که اقتصاد ولز را با آسیب های زیادی مواجه کرد، مسوولان دولتی را واداشت تا برای جبران خسارات وارد شده از اینترنت و ابزارهای اینترنتی استفاده کنند. از زمان ورود اینترنت به صنعت گردشگری ولز، تعداد مسافران داخلی و خارجی این منطقه تا چند برابر افزایش یافته و در مقابل، رضایتمندی افراد برای استفاده از خدمات عرضه شده به آن ها بالاتر رفته است.

سال گذشته دولت بریتانیا برای آنکه وب سایتی را با خدمات جهانگردی راه اندازی کند، بیش از ۱۳ میلیون پوند سرمایه گذاری کرد و در آن اطلاعات کامل و جالبی را در مورد تمام اماکن دیدنی بریتانیا قرار داد. با این وجود بسیاری از کارشناسان بر این باورند که این سایت تنها به جذب مسافران داخلی بریتانیا کمک خواهد کرد. باید توجه داشت که سیاست های جذب مسافران داخلی و خارجی در دنیای مجازی با یکدیگر متفاوت است و اگر این تفاوت توسط مسوولان سایت ها به درستی تشخیص داده نشود، مراکز جهانگردی مشتریان خود را از دست خواهند داد.

جهانگردی مجازی و کشورهای آسیایی:

اگرچه کشورهای اروپایی با در اختیار داشتن سرمایه و فناوری ، بیش از دیگر مناطق دنیا موفق به جذب جهانگردان شده اند، تحلیل جداول منتشر شده از سوی سازمان بین المللی جهانگردی نشان می دهد که کشورهای آسیایی نیز در سال های اخیر موفقیت های فراوانی را در این زمینه کسب کرده اند. این طور که گفته شده، کشور چین در سال گذشته توانسته با پیشی گرفتن از ایتالیا رتبه خود را در لیست کشورهای موفق در جذب توریست بالا بیاورد. در این میان هنگ کنگ نیز توانسته نام خود را در بین ۱۰ کشور برتر دنیا جای دهد که این امر نشان می دهد صنعت جهانگردی برای کشورهای آسیایی هم مهم تلقی می شود.

ایران و گردشگری الکترونیک

مقوله گردشگری از جمله مواردی است که به مدد فضای جدید و سایبر به وجود آمده در کنار شکل سنتی خود، چهره نوینی نیز کسب کرده و آن گردشگری مجازی یا محبث گردشگری در فضای مجازی اینترنت است. در شرایطی که خوشبختانه در ایران نیز نگاه رسمی به مقوله توریسم از حد تعاریف فراتر رفته و به صنعتی بودن این مقوله اذعان نسبی حاصل شده است، شاید لا زم باشد با بازنگری در عملکرد سنتی فعالا ن این صنعت پرسود اما متاسفانه ضعیف در کشوری که ظرفیت خوبی برای سرمایه گذاری بیشتر در این زمینه دارد، لزوم بهره مندی از فضای سایبر در راستای توسعه صنعت گردشگری مطرح شود امری که با توجه به فضای خاص فرهنگی و اجتماعی ایران می تواند بسیار مفید واقع شود. هر چند در حال حاضر وب سایت ها، وبلا گ ها و تیز ر های الکترونیک زیادی در زمینه توریسم ایرانی فعال هستند و بنا به امکانات و سلیقه و متد طراحان دریچه های بسیار ارزشمندی به روی مشتریان خارجی این صنعت باز کرده اند. اما باید به این نکته توجه داشته باشیم که قرار نیست ما در این زمینه همچون موارد دیگر فاصله ای بعید با دنیا داشته باشیم. توجه بیشتر به برنامه ریزی در زمینه گردشگری در ایران از آن رو لا زم است که یک معرفی خوب در مدتی بسیار کوتاه و یک تصویر تاثیرگذار در کوتاه ترین زمان در فضای سایبر می تواند در جذب مشتری موثر باشد.

برای درک بهتر فاصله کنونی گردشگری سایبر در ایران با دیگر مناطق جهان کافی است تنها چند صفحه وب مرتبط با این مقوله در کشور های دیگر را مشاهده کنیم. از وب سایت هتل ها گرفته تا شهر داری ها و شرکت های فعال در زمینه توریسم. آنگاه می بینیم که دیگران با امکانات نرم افزاری برابر با ما چه کارهایی انجام می دهند. یقیناً منظور ما شبیه سازی و کپی برداری از کار های دیگران نیست به ویژه اینکه برنامه نویسان و طراحان ایرانی صفحات وب، خود هر کدام ایده پردازان ماهری هستند و در صورت وجود بازار رقابتی در این زمینه می توانند خلا قیت خود را به ظهور برسانند. بدون شک اولین شرایط ارتقای وضعیت گردشگری در ایرن داشتن سواد سایبر است. سواد سایبر به معنای روان بودن در دریافت های سایبر است. امروزه سواد به چهار سطح سواد پایه ای، سواد کارکردی، سواد فناورانه و سواد اطلا عاتی طبقه بندی می شود و داشتن سواد در هر چهار سطح مذکور به سهولت کار در عصر سایبر می انجامد. با چنین سطح توانایی است که می توانیم در عرصه معرفی ظرفیت های توریستی خود اقدام کنیم. ارائه مفاهیم به صورت دو یا چند زبانه شرط بعدی موفقیت بیشتر است. بدین منظور به منابع الکترونیک اطلا ع رسانی قوی نیاز داریم که بتوانیم به کمک آنها گسترده متنوعی از کاربران را مورد خطاب قرار دهیم.

سخن پایانی

برای توسعه جهانگردی مجازی باید نسبت به موارد زیر اهتمام ورزیم: ایجاد نهادی تحت عنوان مرکز گردشگری مجازی در سازمان ایرانگردی، بازبینی، اصلاح و مدیریت سایت های اطلاع رسانی مراکز گردشگری در اینترنت، دخالت دادن وزن گردشگری مجازی در چشم انداز گسترش صنعت گردشگری، ایجاد و تدوین دوره های آموزش الکترونیکی توسعه گردشگری در مراکز دانشگاهی، توجه به اطلاع رسانی الکترونیکی رسمی پتانسیل های گردشگری در رسانه های جهان، تبلیغ سایت های گردشگری رسمی در کلیه سایت های دولتی کشور در وب، راه اندازی پایگاه های اطلاع رسانی دیجیتالی درون شهری، ایجاد کارت های الکترونیکی اعتباری برای استفاده از مراکز گردشگری و فروش آن از طریق وب برای مخاطبان داخلی و بین المللی و… . امکانات فضای مجازی که روز به روز در حال افزایش است به ما این امکان را می دهد تا تصویر دیجیتال، فیلم های ویدئویی و گرافیک های زیبایی از جاذبه های اکوتوریسم فولکوریک و فرهنگی خود را در اختیار کاربران قرار دهیم اما ما متاسفانه در این زمینه نیز آنچنان که بایسته و شایسته است کار نکرده ایم. بدیهی است ارتقای سطح صنعت گردشگری منوط به فراهم بودن مولفه های متعدد دولتی و غیردولتی است که اگر واقعاً گردشگری را صنعت می دانند باید صنعتی در مورد آن فکر و عمل کنند.

مهدی یاراحمدی خراسانی