بنای آب انبار بلور و رد پای شیوه زیست مردمان تفرش

این آب انبار قدیمی اکنون به موزه مردم شناسی تبدیل شده و علاوه بر حرف های ماندگار در معماری و سازه خود ، محیطی زیبا و امن شده که چگونگی زندگی مردم این دیار را از طریق نمایش ابزار و آثار زیستی به جای مانده فرا روی بینندگان قرار داده است.
این بنا توسط میرزا حسین بلور تفرشی وزیر ناصرالدین شاه قاجار با هدف تامین آب شرب محل تاسیس شده و چون کارایی خود در تامین آب را در زمان حاضر از دست داده، با تغییر کاربری، از سوی اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری ، پس از مرمت به صورت موزه پذیرای عموم است.
آب انبار بلور تفرش در سال ۱۳۷۸ به شماره ۲۳۳۶ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده و دارای ویژگی های معماری دوران قاجار است.
بیشتر مصالح به کار رفته در ساخت این بنا خاک، خشت، گچ، آهک، چوب، آجر و سنگ است اما نحوه ساخت و کاربری آن به گونه ای است که نشان از ذوق و قریحه و نبوغ مردم این دیار دارد.
ورودی تالار این آب انبار قدیمی دارای ۲۴ پله است که بعد از عبور از آن ها، وارد تالار اصلی می شود و در این محوطه آثار و اشیاء قدیمی و در قسمت دیگری از آن وسایل امرار معاش، کشاورزی و دامداری زمان های گذشته به نمایش در آمده است و بخش دیگری نیز غرفه عرضه محصولات فرهنگی از جمله کتاب های نویسندگان تفرش و سوغات این شهرستان است.
دستگاه گردشی با پنج دهانه با فاصله معین نسبت به هم در سمت شرق و غرب مخزن این آب انبار قدیمی که رابطه بین ساقه با دیگر فضای مخزن به منظور هدایت و تقسیم برودت هوا و تهویه را ایجاد می کرده از جلوه های معماری آن است.
استحکام گنبدهای بیست گانه سنگی، کلاف کشی ستون ها و جرزها به وسیله تیرهای چوبی، ساخت قسمت های راه پله، پاشویه و پله های بیست و یک گانه همراه با دیوار طرفین و نیز سقف که همه از سنگ ساخته شده از مشخصات بارز آب انبار بلور است.
سردر، راه پله و پاشیر آب انبار در ضلع شمال شرقی بنا تعبیه شده و در حد وسط هر یک از اضلاع غرب و شرق، بادگیری نصب شده که کارکرد آن جلوگیری از ورود حیوانات و افراد متفرقه به محوطه آب انبار بودهاست.
سه سمت بام آب انبار بلور تفرش با دیوار خشتی و گلی بنا شده است.
۱۲ ستون، ۱۸ جرز و ۲۰ گنبد سامانه هوشمندانه گردش هوا و اسکلت فضای اصلی مخزن آب انبار را تشکیل می دهند که تمام جرزها و ستون های آب انبار با تیرهای چوبی به یک دیگر کلاف کشی شده اند.
در این بنا یک راه پله برای تشخیص میزان آب و نیز در مواقع ضروری به منظور لایروبی و انتقال تفاله و رسوبات به بیرون از محوطه ساخته شده است.
حضور در فضای این آب انبار از آن جهت اهمیت دارد که تفکر کارساز و همراستا با نیازهای روز را به زبان معماری مردمان این دیار حکایت می کند و دارای نکات ارزشمندی است که توجه به داشته های فرهنگی و بومی را در مقوله مدیریت بحران آب و تکیه بر ظرفیت های این حوزه گوشزد می کند.
تفرش با دو هزار و ۷۹۲ کیلومتر مربع وسعت یکی از شهرستانهای دوازده گانه استان مرکزی است.
روستاهای سرآبادان و خانک، منطقه کوی باران، آب معدنی گراو، غار علی خورند، سد کشه، پارک حکیم نظامی، چاه آب افشان، مسجد ششناو، تکیه زاغرم، خانه عباسقلی خان میرپنج و امامزادگان اسماعیل، شاهواری و ابوالعلی از جاذبه های شهرستان تفرش است.
تفرش به مهد مشاهیر ایران شهرت دارد و برای نمونه پروفسور حسابی پدر علم فیزیک، دکتر پارسا پدر علم گیاه شناسی، توران میرهادی نخستین دندانپزشک ایران، شیخ طبرسی دانشمند بزرگ ایرانی، نکیسا استاد آواز و موسیقی ایرانی، ابوالقاسم سحاب پدر علم جغرافیا و دهها نفر دیگر در این خطه پرورش یافته اند.