نگاهی دیگر به گردشگری سلامت

جهانی‌سازی و آزادسازی تجارت در خدمات بهداشتی و درمانی موجب شده تا گردشگری پزشكی ایجاد و امكان رشد آن فراهم شود. افزایش تقاضا برای خدمات بهداشتی به دلیل مسن‌ شدن جمعیت در كشورهای توسعه‌یافته، در دسترس بودن خدمات پیشرفته پزشكی با كیفیت بالا و ارزان‌قیمت در كشورهای درحال‌توسعه نسبت به كشورهای توسعه‌یافته، لیست‌های انتظار طولانی برای عمل جراحی در كشورهای توسعه‌یافته و نبود بیمه درمانی، شایع‌ترین عوامل سفر پزشكی هستند.

برآوردها نشان می‌دهد، درآمد سالیانه حاصل از گردشگری سلامت، ۶۰ میلیارد دلار آمریكاست كه پیش‌بینی می‌شود با رشد سالیانه ۲۰ درصد، در سال ۲۰۱۲ به ۱۰۰ میلیارد دلار برسد.

گردشگری پزشكی پدیده جدید در ایران نیست. در گذشته افراد از كشورهای همسایه به‌ویژه كشورهای عربی جهت دریافت خدمات بهداشتی به ایران و به‌ویژه استان فارس می‌آمدند. آمار دقیقی در مورد گردشگران پزشكی در دست نیست، ولی برخی منابع نشان می‌دهد كه در سال ۲۰۰۵، ۱۷۵۰۰ نفر گردشگر پزشكی به ایران آمدند و بیشتر خواستار درمان‌های پیشرفته بیماری‌های قلبی- عروقی، جراحی‌ (درمانی – زیبایی) و پیوند عضو بودند.

از آنجا كه در موضوع گردشگری سلامت، هم در بحث تعاریف و هم در موضوع سیاست‌های اجرایی و قانونمندسازی آن دچار ناهماهنگی و تشتت هستیم، به نظر می‌رسد بررسی این امر در شرایط فعلی كشور و منطقه بتواند به تدوین سیاست‌ها و قوانین كارآمد در راستای ایجاد انسجام و هدفمندی در بحث گردشگری سلامت كمك كند.

گردشگری سلامت و مراقبت‌های بهداشتی یكی از پرسرعت‌ترین رشدها را در صنعت گردشگری دنیا دارد. از دیدگاه سازمان جهانی گردشگری، مسافرت افراد از محل دائم زندگی خود جهت حفظ، بهبود یا حصول سلامت روانی و جسمی به مدت بیش از ۲۴ ساعت و كمتر از یك سال، گردشگری سلامت نامیده می‌شود. هرچند واژه‌های متعدد و متنوعی در این مورد به كار رفته است، اما به نظر می‌رسد كه گردشگری سلامت مفهوم گسترده‌تری دارد و می‌توان آن را به گروه‌های زیر تقسیم كرد:

الف) گردشگری پزشكی: به گردشگری به منظور درمان یك بیماری یا انجام عمل جراحی، تحت نظارت پزشكی در مراكز درمانی یا بیمارستان‌ها (به‌طور متوسط دو هفته) اطلاق می‌شود و ممكن است بیمار پس از آن نیز برای دوره نقاهت، نیاز به اقامت در چشمه‌های معدنی و استراحتگاه‌ها داشته باشد.

ب) گردشگری درمانی طبیعی: به گردشگری برای بهبود یك بیماری یا گذراندن دوران نقاهت، تحت نظارت و مداخله پزشكی، با استفاده از منابع طبیعی مانند چشمه‌های آب گرم، دریاچه نمك، لجن طبی، شنزارهای رادیواكتیو و یا درمان در آب و هوای خاص اطلاق می‌شود.

ج) گردشگری تندرستی، رفاهی و یا پیشگیری: مسافرت به دهكده‌های سلامت و مناطق دارای چشمه‌های آب معدنی و آب گرم (اسپاها) برای رهایی از تنش‌های زندگی روزمره و تجدید قوا بدون مداخله و نظارت پزشكی.

تاریخچه گردشگری سلامت :

گردشگری سلامت از دیرباز وجود داشته است. برخی عقیده دارند كه این پدیده از زمان یونان و رم باستان در اروپا وجود داشته و بعد به نقاط دیگر دنیا گسترش پیدا كرده است. در دوران باستان افرادی كه دچار بیماری‌های تنفسی یا رماتیسمی بودند، متوجه شده بودند كه در برخی از مناطق، آب و هوایی خاص در بهبودشان تاثیر دارد و به آن نقاط می‌رفتند. كلمه SPA (اسپا) كه به احتمال زیاد از ریشه لاتین espa به معنای «چشمه» گرفته شده، در مورد مناطق دارای آب‌های معدنی و گرم كه پذیرای گردشگران برای استراحت و درمان بوده است، به كار می‌رود.

شواهد فراوانی از اهمیت آب‌های معدنی و گرم نزد ایرانیان نیز وجود دارد. به ویژه دسته‌بندی‌های بوعلی‌سینا كه این مناطق را به «آسایشگاه‌های معنوی، چشمه‌های درمانی و آب‌های گرم» تقسیم كرده و نحوه استفاده از هر دسته را مورد بررسی قرار داده است، نشان از اهمیت علمی این‌گونه مناطق نزد ایرانیان دارد. پیش از آن نیز یادگارهای باقیمانده در شهر نیشابور نشان‌دهنده نظام كانال‌كشی سنگی برای انتقال چشمه‌های معدنی به نزدیكی معبد آناهیتا است. این وضعیت یادآور موقعیت چشمه قدیمی مرانو در ایتالیاست كه از قدمتی پنج‌هزار ساله برخوردار است. چشمه‌های معدنی مناطق مختلف ایران دارای بیش از ۳۰ عنصر معدنی از قبیل منیزیم، پتاسیم، سولفور، كلسیم و… هستند و برخی از آنها از خواص رادیواكتیویته برخوردارند.

از دیرباز ساكنان كشورهای همسایه، به ویژه كشورهای حاشیه خلیج‌فارس برای برخورداری از خدمات پزشكی به ایران سفر می‌كردند، اما اینكه پیشینه دقیق این سفرها از چه زمانی بوده است، اطلاعات دقیقی در دست نیست. به دلیل نزدیكی فرهنگی و ارتباطات قومی و گاه فامیلی، عمده این بیماران برای درمان به استان‌های فارس و آذربایجان مراجعه می‌كردند. دلایل مختلفی برای این امر وجود دارد؛ از جمله قیمت‌های مناسب و ارزان‌تر، كیفیت بالای درمان در ایران نسبت به كشورهای منطقه، نبود برخی خدمات مانند درمان نازایی، پیوند اعضا به ویژه پیوند كلیه، حلزون گوش، قرنیه و كبد، رینوپلاستی و…

در دهه ۸۰ موضوع گردشگری پزشكی به طور رسمی در قالب كارآفرینی در بخش بهداشت و درمان مورد توجه واقع شد. در آن زمان مراكز دولتی نیز برای این منظور در نظر گرفته شدند. در این دهه به دنبال ایجاد ستاد اشتغال در وزارتخانه‌های مختلف، گردشگری پزشكی در قالب خدمات بین‌المللی سلامت مورد توجه واقع شد. هرچند در سال ۱۳۸۳ شورای سیاستگذاری گردشگری سلامت در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز شكل گرفت، اما چندان در این امر تاثیر نداشته است.

باید توجه داشت كه به علت تفاوت قیمت موجود بین خدمات پزشكی در ایران با سایر كشورها و ارزان‌تر بودن این قیمت‌ها در ایران، تمایل در بخش خصوصی رسمی و غیررسمی برای استفاده از این مزیت وجود دارد. از این رو افراد و شركت‌های مختلفی اعم از گروه‌های پزشكی و گردشگری و یا سایر افراد، به صورت خودانگیخته در این مسیر وارد شده‌اند و بدون وجود نظارت و یا استاندارد خاصی، گردشگران كشورهای همسایه، كشورهای اروپایی و آمریكایی را برای درمان به ایران می‌آورند. البته بسیاری از این گردشگران، جزو ایرانیان مقیم خارج (ساكن اروپا و آمریكا) هستند.

هرچند آمار دقیقی در ایران در مورد گردشگری و به ویژه بخش گردشگری سلامت وجود ندارد، اما در سال ۱۳۸۳ بیماران خارجی در حدود ۱۲ هزار نفر بوده‌اند كه در سال بعد به ۱۷ هزار و ۵۰۰ نفر رسیده‌‌اند. در سال‌های بعد آماری در دست نیست، اما به نظر می‌رسد این آمار در حال گسترش باشد. درمان بیماری‌هایی نظیر ناباروری، جراحی پلاستیك، زیبایی. كاشت دندان و جراحی لثه از مهم‌ترین دلایل سفر این افراد به شهرهای مختلف كشورمان است. بیشترین مسافران گردشگری پزشكی ایران از كشورهای حوزه خلیج‌فارس و آسیای میانه هستند.

طبيعت درماني:

يكي از شاخه‌هاي گردشگري سلامت، طبيعت درماني است كه بر ويژگي‌هاي آب و هوايي و طبيعي منطقه تكيه دارد و پتانسيل‌هاي آن در ايران به ویژه مازندران نيز بسيار ديده مي‌شود. استفاده از اثرات شفابخش چشمه‌هاي آب گرم براي درمان بيماري‌ها، در پزشكي نوين از جايگاه ويژه‌اي برخوردار بوده و توصيه مي‌شود. به همين دليل در سراسر جهان مناطقي كه داراي چشمه‌هاي آب گرم حاوي املاح مفيد هستند، از جمله جاذبه‌هاي گردشگري محسوب مي‌شوند.

حمام‌هاي آب گرم:
حمام‌هاي آب گرم، كه معمولاً با استفاده از چشمه‌هاي آب گرم خدماتي را به گردشگران ارائه مي‌دهند از جمله شيوه‌هاي تخصصي جذب گردشگر هدف مند است. محصولات حمام‌هاي آب گرم معمولاً به ۴ دسته تقسيم مي‌شود:
– حمام آب گرم روزانه: مركزي براي ارائه خدمات تخصصي در يك روز.
– حمام آب گرم مقصدي: مركزي كه علاوه بر حمام آب گرم، خدماتي نظير منوي غذاي سلامتي بخش و برنامه‌ها و راهكارهاي بهبود زندگي و بهبود سلامتي ارائه مي‌دهد.
– هتل حمام آب گرم: مركزي در يك هتل كه خدمات حمام آب گرم و برنامه سلامتي ارائه مي‌دهد.
حمام آب گرم درماني: مركزي كه توسط يك يا چند پزشك و متخصص تاسيس شده و هدف اصلي شان ارائه خدمات پزشكي كامل و خدمات بهبودي نقاهت در محيطي دربرگيرنده حمام آب گرم باشد. در چنين محيط‌هايي درمان‌هاي مكمل و سنتي هم ارائه مي‌شود.

• آیا میدانید \”ایرفورس وان\” چیست؟!
• تصاویر بازیگرانی که از هم طلاق گرفته اند
• گوشه ای از زیبایی های طبیعت ایران (۴)
• گوشه ای از زیبایی های طبیعت ایران (۳)
• گوشه ای از زیبایی های طبیعت ایران (۲)
• گوشه ای از زیبایی های طبیعت ایران (۱)
• یک کانگورو و عکس سلفی با میترا حجار در خارج از کشور!
• نیوشا ضیغمی در کنار خانم دکتر کلینیک زیبایی نیوشا!