جشن تموز یا مراسم آب‌پاشان در اصفهان

جاذبه های گردشگری استان اصفهان
فرهنگ و رسوم
آيين‌ها و مراسم مربوط به اقليت‌هاى دينى در استان اصفهان، از اعتقادات مسيحيان و تعاليم حضرت مسيح (ع) نشأت مى‌گيرد. مراسم آب‌پاشان و تبرک انگور نيز از جملهٔ‌ اين آيين‌هاست که به شکل باشکوهى هر ساله برگزار مى‌شود.
آشورى‌ها مراسم آب‌پاشان را در مان «تموز» برابر با اواخر تير، اوايل مرداد انجام مى‌دهند و به آن «نوسردايل» يا «جشن تموز» مى‌گويند. صد روز پس از عيد پاک را محاسبه مى‌کنند، هر روزى که باشد، خواه يکشنبه، خواه روزى ديگر از ايام هفته، اين مراسم را به جاى مى‌آورند.
آشوريان در اين روز به کليسا مى‌روند. کشيش بخشى از مراسم هر يکشنبه را اجرا مى‌کند و در ادامه، خطبه‌اى مى‌خواند که با يکشنبه‌هاى معمولى تفاوت دارد. پس از اين مراسم که «شارا» نام دارد، نان مقدس توزيع مى‌شود. هنگامى که از کليسا بيرون مى‌آيند، در کوچه و خيابان و خانه به روى يکديگر يا روى زمين آب مى‌پاشند.
آشوريان ريشهٔ اين مراسم را در اسطوره‌هاى خود مى‌دانند و معتقد هستند که وقتى الههٔ ايشتار مى‌‌ميرد و به دنياى مردگان در زيرزمين مى‌رود، الههٔ تموز – الههٔ طبيعت زنده و سرسبزى – براى نجاتش به دنياى زير زمين مى‌رود. با رفتن او به تدريج طبيعت سبز، زرد و پژمرده شده و زمستان فرا مى‌رسد. آشوريان در اين روز که الههٔ تموز به زير زمين مى‌رود، به زمين و يکديگر آب مى‌پاشند تا تموز زودتر برگردد. با اين اوصاف، ريشهٔ مراسم يادشده «طبيعت» است که پس از مسيحى شدن آشوريان، با آيين مسيح در‌‌آميخته و رنگ و بوى مذهبى گرفته است.
اما ارمنيان، علت اين مراسم را که آن را «وارداوار» مى‌نامند، روشن نکرده‌اند و اظهارنظرها در اين باره متفاوت است. عده‌اى از محققان «وارد» را به معنى آب، و «اوار» را به معناى «راه‌آب» ذکر کرده‌اند و آن را به الههٔ آناهيتا (الههٔ بارورى و مادر همهٔ دانش‌ها) نسبت مى‌دهند. برخى ديگر، واژهٔ «وارد» را به معنى «گُل» مى‌‌دانند و آن را به الههٔ آستفيک (الههٔ دلاورى و زيبايي) منسوب مى‌کنند.
طبق نوشته‌هاى مورخان ارمنى، در ارمنستان قديم، ‌ جشن «وارداوار» براى بزرگداشت الههٔ‌ زيبايى برپا مى‌شد و شکوه و جلال بسيار داشت. همهٔ مردم در اين جشن شرکت مى‌کردند و الهه را با گل‌هاى سرخ مى‌آراستند. مى‌گويند : «گل سرخ، پيش از اين به رنگ سفيد بوده است. هنگامى که الهه، پاى برهنه به ميان مردم آمد، خارها پاهاى او را زخمى کردند و از خون وى، آن گل سفيد رنگين شد. از آن پس گل سرخ امروزى پديد آمد.»
ارمنيان امروزى، ‌ صد روز پس از عيد پاک را حساب کرده و در نزديک‌ترين يکشنبه که در حدود ماه اوت است، مراسم «وارداوار» را به جاى مى‌آورند. ارمنيان در اين روز به کليسا مى‌روند و مراسمى مانند هر يکشنبه که «باداراک» مى‌نامند، به جاى مى‌آورند. اما دعا و خطبه‌اى اضافه بر مراسم هر يکشنبه، مخصوص روز «وارداوار» ايراد مى‌شود و سرانجام، هنگامى که از کليسا بيرون مى‌آيند، در کوچه و خيابان و در منزل به روى يکديگر يا زمين آب مى‌پاشند. در اين روز، ارمنيان کبوترپرانى نيز مى‌کنند. گفته مى‌شود که اين رسم نيز از گذشته‌هاى دور به يادگار مانده است؛ چرا که کبوتران سپيد، همگى به الههٔ‌ زيبايى و عشق تعلق دارند.